Verlichting

De Verlichting is de periode die na de Renaissance komt, en duurt van ongeveer 1700 tot ongeveer 1800.

De Verlichting is een reactie op de geestelijke duisternis van de Middeleeuwen. Al was de Renaissance een grote vooruitgang, komt nu de mensheid pas echt tot bloei, aldus historici. De wetenschap bloeide erg op, het wordt dan ook wel the Age of Reason genoemd. Het ratio, het gebruik van het verstand, was erg belangrijk en zou leiden tot een betere samenleving.

Democratie

In de Verlichting ontstaat de basis van onze democratie, als reactie op de absolute macht van koningen in de meeste Europese staten:

Geschiedenis Nederland

In de eerste grondwet:

Deïsme

Het deïsme, het idee dat er wel iets bovennatuurlijks is, maar dat je dat niet in een godsdienst kan vangen, ontstaat. Iedereen heeft een eigen connectie met dat oppermachtige iets, en dat wordt niet bemiddeld door andere mensen, zoals een kerk of priester.

Didactisch

In de Verlichting ontstond het idee dat alle mensen van nature goed waren, en dat al het slechte handelen enkel en alleen te wijten was aan gebrek aan kennis–met andere woorden, slechte mensen bestaan niet, sukkels wel. Het rationalisme zou al onze problemen oplossen, als iedereen maar onbeperkt toegang tot goede informatie en kennis zou kunne hebben.

Jeugdliteratuur

Daarom werd opvoeding in deze periode erg belangrijk. Kinderen waren nog onbedorven, onbevooroordeeld en vormbaar. Voor die tijd werden kinderen vooral gezien als kleine volwassenen, maar vanaf de Verlichting mochten kinderen ook echt kind zijn. Er bestonden al kinderboeken, zoals:

Maar in de Verlichting kwam er veel meer nadruk te liggen op de wijze lessen die een kinderboek moest bevatten. Een voorbeeld is Kleine gedigten voor kinderen van van Alphen. Dat was het eerste kinderboek waarin kinderen ook zelf de hoofdrol hadden en de wijze lessen zelf ontdekten.

Encyclopedie

Een encyclopedie is de voorloper van Wikipedia. De eerste encyclopedie werd geschreven in Frankrijk tussen 1752 en 1772 en bestond uit 37 delen. In Nederland werd de eerste encyclopedie tussen 1768 en 1793 uitgebracht, in zeven delen.

Spectators

Spectators (of spectatoriale geschriften) was een nieuw soort blad. Het was de voorloper van de hedendaagse tijdschriften. In een spectator stonden artikelen waarin een “toeschouwer” commentaar had op zaken op godsdienstelijk, ethisch, zedelijk en moreel gebied. De bedoeling was dat een artikel uit een spectator een discussie of gesprek kon starten, vergelijkbaar met opiniestukken in kranten tegenwoordig.

Koffiehuizen

In steden verschenen koffiehuizen. Dat waren plekken waar rijke burgers kennis en informatie konden uitwisselen. Er lagen kranten, pamfletten, tijdschriften en boeken. Ook werden er discussies over ethische en morele zaken gehouden, vaak aan de hand van spectators. Praten over politiek in een koffiehuis was taboe.

Planetarium

Eise Eisinga bouwde in zijn huis een planetarium, om te bewijzen dat de planeten niet zouden botsen. Dat is typisch verlicht: de wereld proberen te begrijpen en de kennis met anderen delen.

Nieuwe genres

(Brief)roman

Brieven waren de emails van vroeger (of eigenlijk zijn emails de brieven van nu). In het begin moest een brief nog een hele vaste structuur volgen, die je met een brievenboekje kon leren. Later werd dit losgelaten en werden brieven persoonlijker.

De briefroman is een boek dat bestaat uit een collectie brieven. Dit was makkelijk omdat je geen rekening hoeft te houden met waar personages zich bevinden, het goed aansluit bij de werkelijkheid, en je duidelijk hun gedachtes en karakter in de brieven kan verwerken.

In het begin was er angst dat het nieuwe genre tot moreel verval zou leiden. Later stapte men over de morele bezwaren heen omdat bleek dat dat niet het geval was, en een roman eigenlijk best op een klassiek heldendicht leek.

De nadruk van een boek verschuift in de Verlichting ook van de gebeurtenissen (heldendaden) naar de persoonlijke ontwikkeling van de personages.

Imaginaire reisverhalen

Een imaginair reisverhaal is een reisverhaal over een reis naar een verzonnen land. Je hebt een aantal soorten:

De laatste twee soorten waren een manier waarop zo’n reisverhaal als platform voor kritiek op de maatschappij gebruikt werd.





Vragen